राष्ट्रीय स्वतन्त्रता आन्दोलन अवधि में बनी महत्वपूर्ण संस्थाएँ
राष्ट्रीय स्वतन्त्रता आन्दोलन अवधि में बनी महत्वपूर्ण संस्थाएँ
संस्थाएँ
|
स्थापना वर्ष
|
प्रमुख सूत्रधार
|
एशियाटिक
सोसायटी
|
1784
|
विलियम जोन्स
|
युवा
बंगाल
|
-
|
हेनरी लुई विवियन डिरोजियो
|
ब्रह्म
समाज
|
1828
|
राजा राममोहन राय
|
ब्रिटिश
सार्वजनिक सभा
|
1843
|
दादाभाई नौरोजी
|
रहनुमाई
मज्द्यासन समाज
|
1851
|
दादाभाई नौरोजी
|
साइन्टिफिक
सोसाइटी
|
1862
|
सर सैयद अहमद खां
|
मोहम्मडन
एंग्लो लिटरेरी सोसाइटी
|
1863
|
अब्दुल लतीफ
|
वेद
समाज
|
1871
|
श्री धरालु नायडू
|
प्रार्थना
समाज
|
1867
|
केशव चन्द्र सेन, महादेव रानाडे, देवेन्द्रनाथ टैगोर आदि
|
पूना
सार्वजनिक सभा
|
1870
|
रानाडे/चिपुलणकर और
जोशी
|
इण्डियन
सोसाइटी
|
1872
|
आनन्द
मोहन बोस
|
आर्य
समाज
|
1875
|
स्वामी दयानन्द सरस्वती
|
थियोसोफिकल
सोसाइटी
|
1875
|
मैडम
ब्लावत्स्की और कर्नल अल्काट
|
मोहम्मडन
एंग्लो ओरिएण्टल कालेज
|
1875
|
सर सैयद अहमद खां
|
इण्डियन
एसोसिएशन
|
1876
|
सुरेन्द्रनाथ
बनर्जी
|
भारतीय
राष्ट्रीय कांॅन्फ्रेंस
|
1883
|
एस.एन. बनर्जी
|
भारतीय
राष्ट्रीय कांग्रेस
|
1885
|
ए.ओ.
ह्यूम
|
बाॅम्बे
प्रेसीडेन्सी एसोसिएशन
|
1885
|
फिरोजशाह मेहता, तैलंग
तथा तैयबजी
|
बेलूर
मठ
|
1887
|
स्वामी
विवेकानन्द
|
इण्डियन
सोशल काॅन्फ्रेंस
|
1887
|
महादेव गोविन्द
रानाडे
|
यूनाइटेड
इण्डियन पैट्रियाॅटिक एसोसिएशन
|
1888
|
सर
सैयद अहमद खां
|
रामकृष्ण
मिशन
|
1896
|
स्वामी विवेकानन्द
|
सर्वेंट्स आॅफ इण्डिया सोसाइटी
(भारत सेवक समाज)
|
1905
|
गोेपाल
कृष्ण गोखले
|
मुस्लिम
लीग
|
1906
|
सलीमुल्ला एवं आगा
खां
|
गदर
पार्टी
|
1913
|
हरदयाल, कांषीराम व सोहन सिंह
|
होमरूल
लीग
|
1916
|
बाल गंगाधर तिलक
|
विश्व
भारती
|
1918
|
रवीन्द्रनाथ
टैगोर
|
कम्युनिस्ट
पार्टी आॅफ इण्डिया
|
1920
|
एम. एन. राय (ताशकंद
में)
|
सर्वेंट्स
आॅफ पीपुल सोसाइटी
|
1920
|
लला
लाजपत राय
|
अखिल
भारतीय ट्रेड यूनियन कांग्रेस
|
1920
|
एन. एम. जोशी
|
स्वराज
पार्टी
|
1923
|
मेतीलाल
नेहरू, चितरन्जन
दास व एन. सी. केलकर
|
राष्ट्रीय
स्वयं सेवक संघ
|
1925
|
के. बी. हेडगेवार
|
हिन्दुस्तान
सोशलिस्ट रिपब्लिकन एसोसिएशन
|
1928
|
चन्द्रशेखर
आजाद, भगत
सिंह
|
अखिल
भारतीय किसान सभा
|
1936
|
एन. जी. रंगा व
सहजानन्द
|
अखिल
भारतीय विद्यार्थी परिषद्
|
1936
|
म्ीनू
मसानी, अशोक
मेहता व डाॅ0 अशरफ
|
खुदाई
खिदमतगार
|
1937
|
खान अब्दुल गफ्फार
खान
|
फारवर्ड
ब्लाक
|
1939
|
सुभाषचन्द्र
बोस
|
रेडिकल
डेमोक्रेटिक दल
|
1940
|
एम. एन. राय
|
आजाद
हिन्द फौज
|
1942
|
सुभाषचन्द्र
बोस
|
COMMENTS